sâbir-türkce

ايران نه يه ويران اولدو؟

posted by Mehran Baharlı @ 11:47 AM 0 comments

ELEMENTS OF HUMOR IN CENTRAL ASIA: THE EXAMPLE OF THE JOURNAL MOLLA NASREDDIN IN AZARBAIJAN

http://www.aton.ttu.edu/NASREDDIN_IN_AZARBAIJAN.asp

posted by Mehran Baharlı @ 9:20 AM 0 comments

posted by Mehran Baharlı @ 5:59 AM 0 comments

Mirzə Ələkbər Sabir haqqında

http://bizimasr.media-az.com/arxiv_2002/yanvar/07/meden.html

Sabir təkcə qələm ustası kimi deyil, həm də ziyalı bir şəxs kimi öz dövründə xalq içində böyük hörmət sahibi olmuşdur. Atamın (Hacı Cəfərqulu) Sabirlə dostluğunun nə vaxtdan başladığını deməyə çətinlik çəkirəm, bir onu bilirəm ki, o, bizim evin ən yaxın adamı olmuş, atamla səmimi dostluq etmişdir. Hacı şer yazmasa da, sənətə çox böyük ehtiramla yanaşır, evimizdə tez-tez şer məclisləri düzəldərdi. Mən də qonaqları yemək və çayla təmin etmək üçün nökər və qulluqçulara lazımi sərəncam verərdim. Bu məclislərdə qadınların iştirakı qəti qadağan idi. Söhbətləri qadınlar yığışan evdən eşidilərdi. Onlar dəhlizdə bardaş qurub süfrə arxasında, döşəklərin üstündə oturub bir-birinin sözünü kəsmədən aramla danışır, şer söyləyərdilər (öz yazdıqlarından və yaxud Sabirdən).
Sabir dindar olmasa da, dinə çox böyük hörmətlə yanaşar, hətta nöhələr də yazardı. Sonralar bu nöhələri, eşitdiyimə görə, onun şagirdləri məsciddə oxuyarmışlar.

Sabir xalq içində böyük nüfuza malik idi. Şamaxıda şiələrlə birgə sünnilər də yaşayırdı. Bir dəfə necə olursa, onların arasında böyük çaxnaşma düşür. Çoxlu adam yaralanır, hətta ölənlər də olur. Bu qardaş qırğınının qarşısını almağı Sabirin boynuna qoyurlar. O da bu işin öhdəsindən çox böyük məharətlə gəlir. Şamaxıda bu barışıq böyük bayrama çevrilir. Lap Novruz bayramındakı kimi. Hamı sevinir. Çalıb-oynayırlar. Bax, Sabir belə kişi idi.
Bir gün Hacı evə bərk hirsli gəlir, hamının üstünə qışqırır, suallara cavab vermir, elə bil nəsə qiymətli bir şey itirib.

Deyilənlərə görə, Sabir Şamaxıda olan Babilərin məclisində tez-tez olarmış. Demə, Hacını qəzəbləndirən də bu imiş. Bir dəfə Hacı küçədə təsadüfən Sabirlə üz-üzə gəlir. Sabir heç nədən xəbərsiz halda Hacı ilə salamlaşır. Hacı onun salamını çox soyuq alır. Sabir Hacını saxlayıb deyir:

Baxıram, Hacı, sənə çox da pərişan görürəm,
Sifətində ləkə var, mərd Əli nişan görürəm,
Verdiyin haqq-salamı yerə salmaq nə üçün,
Cəngi-cəngalə çəkib, mənlə vuruşan görürəm.

Hacı qalın qaşlarını çatıb hirslə deyir: "Səni babilərin məclisində görüblər". Sabir məsələnin nə yerdə olduğunu başa düşüb deyir: "Doğru deyirsən, Hacı, mən dünən onların məclisində olmuşam. Amma bu, o demək deyil ki, mən də babi olmuşam. Mən öz din və məzhəbimə sadiqəm, həmişə də sadiq olacam". Hacı bir az sakitləşir və soruşur ki, bəs nə üçün o kafirlərin məclisinə getmisən? Sabir belə cavab verir: "Hacı, sən səhv edirsən! Babini də, sünnünü də, şiəni də, yeri də, göyü də Xuda yaradıb, qoy, özü də ayırd etsin. Biz isə aciz bəndələrik, onun yaratdığını poza bilmərik!". Hacı "Sən heç bilirsən, sənin hərəkətin Şamaxı əhli arasında necə böyük dedi-qoduya səbəb olub?", - deyə soruşanda Sabir təmkinlə: "Hacı, mən onların məclisindən çox şeylər görüb-götürmüşəm, yaxşısını saxlayıb, pisini atmışam" cavabını verir. Bu söhbətdən sonra onlar xudahafizləşib ayrılırlar.

Şamaxıda baş vermiş zəlzələ nəticəsində evimiz tamam sökülür. Ancaq iki qara tut ağacı qalır. Hacı yenə ev tikdirir. Köhnə həyətimiz isə tabağa bənzər bir meydançaya çevrilir. Qış vaxtı uşaqlar burada kirşə sürər, əylənərdilər. Yay günlərində isə Şamaxının yaşlı kişiləri burda yığışıb əvvəl imamlardan, sonra isə böhtanlardan danışardılar. Günlərin bir günü Hacı da bu kişilərə qoşulub söhbət edirmiş. Birdən kimsə Sabirin gəldiyini xəbər verir. Sabir onlara yaxınlaşıb salam verəndə, hamı birdən ayağa qalxıb onun salamını alır. Hacı Sabiri təzə evinə dəvət edir. Evdə süfrə açılır. Hörmətli qonağa böyük ehtiramla süfrənin başında yer ayırırlar. Əvvəl süfrəyə çay gətirilir. Sabir çay içə-içə nə barədəsə fikirləşirdi. Yaman fikirli görünürdü. Hacı bunu dərhal hiss edir və soruşur ki, Mirzə, xeyir ola, yaman fikirlisən? Sabir üzünü Hacıya tutub deyir: "Məni düşündürən sənin dünən mənə qarşı etdiyin hərəkətdir. Nə etmək olar, şəhərimizin Hacısısan da! Amma onu da deyim ki, sənin hərəkətin məni yeni bir şer yazmağa vadar etdi". Hacı şer kəlməsini eşidən kimi uşaq kimi sevinir və ondan oxumasını xahiş edir.
Mirzə etiraz etmir.

Əşhəd-ü billah-i əliykül əzim,
Sahib-i imanəm, a Şirvanlılar!
Yox yeni bir dinə yəqinim mənim,
Köhnə Müsəlmanəm, a Şirvanlılar!

Şiəyəm, amma nə bu əşkaldən,
Sünnüyəm, amma nə bu əmsaldən,
Sufiyəm, amma nə bu əbdaldən,
Haqq sevən insanəm, a Şirvanlılar!

Ümmət-i mərhumə vü məğfur ilə,
Əmrdəyəm taət-i məzbur ilə,
Küfrümə hökm eyləməyin dur ilə,
Qail-i Quranəm, a Şirvanlılar!

Hacı şeri dinlədikdən sonra Sabirə mənalı-mənalı baxaraq deyir: "Mirzə, mənim sənə böyük bir ehtiyacım var". Sabir təəccüblə soruşur: "Hacı, bu nə sözdür? Sən şəhərimizin varlı sakinlərindən birisən, sənin mənə nə ehtiyacın ola bilər!?". Hacı gülümsəyərək, "Ay Mirzə, bu maddi ehtiyac yox, mənəvi ehtiyacdır, mənim sənin şerlərinə, şirin-şirin söhbətlərinə çox böyük ehtiyacım var!" cavabını verir.

Sabirin ailəsi çox böyük idi. Hacı Sabirə şərikli sabun sexi açmağı təklif edir və onlar uzun müddət Şamaxıda fəaliyyət göstərirlər. Deyilənlərə görə, bu, Sabirin maddi vəziyyətinin qismən yaxşılaşmasına imkan verir.

Allah rəhmət eləsin Hacıya, bir dəfə mənim başıma bir oyun gətirib ki, heç ölənə kimi yadımdan çıxmaz! Fatma adında bir dul qadın evimizdə bizim üçün çörək bişirərdi. Qadının Mələkxanım adlı 10 yaşında qızı var idi. Hacı hər dəfə arvadı görəndə deyərdi: "Bacı, qızını yaxşı saxla, onu özüm ərə verəcəyəm!". Zavallı yaman sevinərdi və Hacıya deyərdi ki, nə olar, o da sənin qızın. Bir gün Hacı bazardan qayıdıb, məni yanına çağırdı və dedi: "Sən gərək bu gün Fatmagilə elçiliyə gedib, onun qızı Mələkxanımı mənim üçün alasan". Əvvəlcə bu sözün zarafat olduğunu düşündüm, amma sonra gördüm ki, kişi ciddi danışır. Soruşdum ki, axı mən ona necə deyim? Hacı cavab verdi ki, deyərsən, oğlumuza alırıq. Mən Hacı deyən kimi etdim. Qızı toy edib evimizə gətirdik. Mən otaqların birinə sığınıb uşaqlarımla qaldım, onlar isə o birisində. Sabir Hacının bu hərəkətinə qəzəblənir və ona bir şer yazır.

Hacı gedir yavaş-yavaş,
Qoltuğunda pendir-lavaş,
Hacıya aldın bir kilkəbaş,
Bərəkallah, Gövhər xanım!
Bərəkallah, Gövhər xanım!

M.Ə.Sabir qadınların hüquqlarını qoruyur, şəriətin verdiyi səlahiyyətləri möhtəkirliklə öz xeyrinə yönəltməyi bacaran insanları qamçılayırdı. Elin izzəti-nəfsini qoruduğu üçün Sabir el şairi kimi sevilmiş, sevilir, seviləcəkdir.

posted by Mehran Baharlı @ 5:23 AM 0 comments

حلواي حريت

posted by Mehran Baharlı @ 4:39 AM 0 comments