Tuesday, June 15, 2004

ميرزا علي اکبر صابر



ميرزا علي اکبر صابر
ايرتيجاعي فيكيرلره قارشي بير شاعير


صابيرين وفاتينين ايل دؤنومو موناسيبتي ايله (تير آيينين 22 سي)
ع. شاهوئردي


«صابير»، علي آقا واحيد دئميشكن، نظمده، نثرده اوستاد ائله جه ده اؤز زامانينين اوٍره ك سيخيجي ايرتيجاعي فيكيرلريني تنقيد آتشىنه توتموش بير بؤيوك و آدليم شاعير اولدوقدا، گئريليك سئوه ن قارا قوووه لرين طرفيندن دفعه لرله هده له نميشدير. آمما اؤزوٍ دئميشكن «خورتدان»لارين قارشيسيندا آسلان كيمي دايانان صابير، اوٍره يينين گؤينه يين چكير، لاكين هده له ينلرين سؤزون چكمه دن اونلارا يئنه ده شئعر ايله سينديريجي جاوابلار يازير. اؤرنك اولاراق او دئميشدير:


ساختا بير خطط-ى خام ايله منه كاغيذ يازيب،
ائي مني تهديد ائده ن مين دوٍرلو تاكيدات ايله!
بؤيله «خورتدان گلدي، دور قاچ» سؤزلرين گئت طيفله دئ
ذاتيني صابير تانيركن قوْرخماز اؤوهامات ايله


صابير عئيني حالدا تهديدلردن قورخمايان، اوْدلو قلميني يئره قويمايان، صاف اوٍره كلي، گله جه يه اوميد گؤزو ايله باخان، سوْن درجه ده يوْخسوللوقلا ياشايان آنلي آچيق اينسان اولموشدور. بيز اونون خوش صيفتلريني يالنيز شئعرلريندن يوخ، اونون حاققيندا يازيلان خاطيره لردن داها آيدينجا دوٍشونوٍروك. شاعيريميزين عصيرلر بويو ياشاييب ياشادان روحونون اوغروندا ايكي قات، حؤرمتله دايانيب اونون جسارتيني، ائل شاعيري اولدوغونو، موٍباريزه مئيدانلاريندا قلمله قارا قوووه لرين قارشيسينا چيخديغيني ديرله نديريب، وفاتينين ايل دؤنومو موٍناسيبتي ايله صابيرله چاغداش بؤيوك يازيچيميز ميرزه جليل محممدقولوزاده نين حيات يولداشي، حميده خانيمدان بير خاطيره سيني شاعيرين حاققيندا سئير ائديريك:


1910 جو ايلده ميرزه جليل، صابيرين خسته لييي خبريني ائشيده ره ك چوخ غمگين اولدو. او صابيره مكتوب يازيب موعاليجه اوٍچون بيزه، تيفليسه گلمه سيني ريجا ائتدي. 1911 جي ايلده يازدا صابير بيزه گلدي. بيز اونو ياخين بير دوست كيمي، بير قوهوم كيمي قبول ائتديك. او، بوْيدان چوخ دا هوٍندور دئييلدي، آريق، سوْلغون، فقط خوش صيفتلي بير اينسان ايدي. اونون گئييمي چوخ ساده ايدي. آلتدان اوزون آرخاليق، اوٍستوندن چوخا گئيميشدي. باشيندا پاپاق وار ايدي.


او زامان «موللا نصرالددين» ژورنالينين ايداره سي ايله بيزيم منزيليميز بير يئرده ايدي. بيز ايداره اوتاغيندا ناهار ائده رديك. صابيري بورادا باش يئرده اوْتوردارديق. يئمكدن سونرا موختليف صؤحبتلر ائده رديك. صابير عومومييتله ياواش ـ ياواش، صميمي و خوش بير آهنگله دانيشاردي. بيز اونون سؤزلريني ديققتله دينله رديك. صابير چوخ چاي سئوه ن ايدي. بير دفعه اونا چايي گئج گتيرميشديلر. صابير مزه ايله بونا قارشي : «ميرزه ساماواريندان دردا، هزار دردا! بير ايستيكاني ايندي، بير ايستيكاني فردا!» ـ بئيتيني بداهتن سؤيله ميشدي. صابير بو قده ر حاضير جاواب آدام ايدي. او ، چوخ گوٍلمه لي و مزه لي دانيشاردي، بعضن اؤز صؤحبتلريني موختليف شئعرلرله گؤزل له شديره ردي.


صابير آناسيني چوخ سئوه ردي. اونون عيبادت ائتمه سيندن، ناماز قيلماسيندان، بير نئچه دفعه مشهده، كربلايا گئتمه سيندن و بونا گؤره ده عوام شاماخي قادينلاري ايچه ريسينده بؤيوك بير حؤرمت قازانميش اولماسيندان دانيشاردي. او، تويا، وايا گئده نده هامي اونا «حضرت فاطميه كمي» حؤرمت گؤستره ردي. صابير اؤزونون مزه لي سؤزلري ايله آناسينين كربلايا گئتمه سينين سببلريندن دانيشاندا، دئيه ردي كي : آنامين اووللر بؤيوك بير دردي واريدي. دئمك اولار كي، هر ايل راماضان آييندا بيزيم آرواد بير قيز دوغاردي. سككيز قيزيميز اولدوغو حالدا، اوغلوموز هئچ يوخ ايدي. اودور كي آنام هر دفعه قيز دوغولاندا قارا گئيه ر، ياسا باتاردي. قوْنشو آروادلاري گليب اونا باش ساغليغي وئره رديلر كي "نئيله يه ك، اوره ييني سيخما، جانين ساغ اولسون، آلله قويسا گلن سفر اوغلون اولار .... بونا گؤره ده آنام نذير دئييب تئز ـ تئز كربلايا گئده ردي كي، منيم اوغلوم اولسون. آخير كي، اينيشيل (1909 مجو ايلده) يئنه ده راماضان آييندا، بيزيم بير اوغلوموز اولدو، آنام سئوينجيندن يئره ـ گؤيه سيغمادي. يئتيم ـ يئسيرلري سئوينديردي. چوخ فيكيردن سونرا اونون آديني دا محممد سليم قوْيدو. صابيرين اؤز دانيشيقلاريندا گؤرنوردو كي، او دا اؤز اوغلونو (محممد سليمي) چوخ ايسته يه ردي.


صابير او واختكي شاماخي جاماعاتينين نادانليغيندان شيكايت ائده ر، منيم جييه ريمي اونلار « يارا ائديبلر» دئيه‌ردي. ميرزه جليل، صابيري تيفليس شهري‌نين بوٍتون مشهور دوكتورلارينا گؤستردي. حتتا اونو يئر به يئر ائتمه‌يه كوْنسولييوم دا چاغيردي. دوكتورلار صابيرده جييه ر خسته لييي اولدوغونو موٍعيين ائتديلر و اوْپئراسىيا «جرراحليق عملي» اولماسيني مصلحت گؤردولر. شخصن من اؤزوم ده بو باره ده صابيره تاثير ائتمه يه چاليشديم. اوْپئراسىيانين قورخولو بير شئي اولماماسيني گؤستره ره ك، بير نئچه آداملارين بئله جه اوْپئراسىيا ائديليب ساغالماسيندان دانيشديم. آنجاق او يئنه راضي اولمادي، اوپئراسييادان قوْرخدو. دوكتورلارا «منيم قارنيم پارتمانئت (سوٍفره) دئييل كي ايسته دييينيز كيمي آچيب قاپاليياسينيز، بلكه كسدينيز، عمله گلمه دي؟!» دئيه جاواب وئردي. او، دوكتورلار طرفيندن وئريلن درمانلاري دا چوخ كؤنولسوز ايچردي. يولداشيم ميرزه جليل و من، باجارديغيميز قده ر اونون خسته ليييني يوٍنگول له شديرمه يه چاليشديق. افسوس كي بو بير نتيجه وئرمه دي.


بيز ، بئله بؤيوك بير اينساني ـ شاعيري ايتيره جه ييميزه اينانميرديق. صابير بير موٍددت بيزده ياشاديقدان سونرا شاماخىيا قاييتدي. بيز اونو بير داها گؤرمه يه جه ييميزي حيسس ائديب صابيري بؤيوك بير كدرله يوْلا سالديق. ميرزه جليل «موللا نصرالددين » ژورنالينين 15 ـ جي و 16ـ جي نومره لرينده (1911ـ جي ايل) سئويملي شاعيرين آغير خسته لييه توتولماسي باره سينده ائعلان وئردي. ميرزه جليل بو ائعلاندا صابيرين بؤيوك بير شاعير اولدوغو حالدا، آغير ماددي شراييط ايچريسينده بولونوب، گوٍنده ليك مصاريفه بئله مؤحتاج اولدوغونو گؤسته ريب، اؤز اوخوجولاريني صابيره يارديم ائتمه يه، ائعانه وئرمه يه چاغيريردي.


منيم ياديمدا قالديغينا گؤره صابير «موللا نصرالددين» ژورناليندا ايشتيراك ائتدييي بوٍتون موٍددت عرضينده ميرزه جليل، بعضن گيزلين اولاراق، شاماخي تاجيرلريندن «صمدوف»ون واسيطه سي ايله هر آي اونا تخمينن 25 ـ 30 مانات پول گؤنده ره ردي. حتتا اؤزو كندده اولاركن بئله، ايداره واختلي واختيندا پول گؤنده رمز دئيه اؤز جيبيندن اونا پول گؤنده ره ردي آمما پولو آچيق آچيغينا صابيرين آدينا گؤندره بيلمزدي. چوٍنكو او واختكي شاماخي جاماعاتي اونون «موللا نصرالددين» ژورنالي اوٍچون شئعر يازديغيني بيلسه ايدي، صابيرين فلاكتي داها دا آرتميش اولاردي.


1911 جي ايلده «اييول»ون 13 ـ ده (يايين اوول آيينين 22 سي ايله برابر) صابيرين وفاتي حاققيندا شاماخىدان تئلگئرام آلديق. بو خبر بيزي سارسيتدي. چوخ غمگين اولدوق، ميرزه جليل «موللا نصرالددين» ژورنالينين نؤوبتي نوٍمره لرينده (20 اييول تاريخلي 26ـ جي نوٍمره سينده بيزيم عزيز شاعيريميز ميرزه علي اكبر صابير طاهيرزاده نين وفاتي حاققيندا تعزييه ائعلاني وئردي. اوولينجي صحيفه ده اونون باره سينده نه چكيلميشديسه چار سانسورو اونو پوزموش، بو صحيفه ني بوش بوراخميشدي. اودور كي صابيرين شكلي آخيرينجي صحيفه ده گئتميشدي.


عوٍمومييتله صابير كؤهنه ليك علئيهينه چارپيشيان، يئنيلييي سئون، گله جه يي گؤره ن بير شاعير اولدوغوندان قادينلارين آزادليغي اوغروندا چوخ چاليشميشدير. اونون كئچميش، قارا گوٍنلر ايچه ريسينده واختسيز اؤلومو، بيز قادينلار، بوٍتون آذربايجان قادينلاري اوٍچون بؤيوك بير ايتكىدير. كاش صابير ساغ اولايدي، بو گوٍنكو آزاد، خوشبخت حياتي، آذربايجان قادينينين يئني ياشاييشيني گؤره يدي! ......

0 Comments:

Post a Comment

<< Home